Wij stappen naar de rechter om de overheid te bewegen om sleepnetvisserij te weren uit het Nederlandse deel van de Doggersbank. Want het is noodzakelijk dat de kraamkamer van de Noordzee gered wordt van verdere aftakeling. Dit gebied kan een bron van leven zijn en herstel van de hele Noordzee, die in zeer slechte staat verkeert. Stichting Doggerland voert de juridische procedure samen met ARK Rewilding Nederland, ClientEarth en Blue Marine Foundation.
Beschermde status
De overheid maakte 16 jaar geleden de beslissing om de Doggersbank als beschermd natuurgebied aan te wijzen. Maar van natuurbescherming is tot op heden nog niets terechtgekomen: sleepnetvisserij mag nog overal. Het gebied is beschermd vanwege de onderzeese zandbank met unieke bodemstructuren en typische soorten, en ook zijn hier de bruinvis, grijze en gewone zeehond beschermd. De Doggersbank is een uniek gebied doordat het midden in de Noordzee ligt, een relatief ondiepe zandbank is met een oppervlakte van ruim 25.000 km2 en meer dan 20 meter hoger ligt dan de omringende zeebodem. Het is een zeer vruchtbaar gebied, dat vroeger veel verschillende leefgebieden met complexe structuren en functies herbergde, zoals schelpdierriffen, veen, stenige bodem en grindbedden, slibrijke, modderige en zandige bodems. Ooit vormde het een hotspot van haaien en roggen en andere soorten die nu ernstig bedreigd zijn.
De bruinvis is een van de kleine walvisachtigen en een graag geziene gast op de Doggersbank. Maar bruinvissen in de Noordzee hebben het zwaar. Ze zijn gevoelig voor bijvangst, hun prooi is overbevist, er is veel onderwatergeluid door bijvoorbeeld windmolenparken, chemische vervuiling van boorplatforms en verstoring door intensieve scheepvaart. Ook het exploderen van munitie op zee, problemen met de voedselbeschikbaarheid en de consumptie van zwerfafval zijn grote bedreigingen. Bruinvissen hebben een snelle stofwisseling en moeten continu eten om te kunnen overleven. Ze eten vooral vissen zoals, wijting, grondels, sprot, haring, zandspiering en kabeljauw. De Doggersbank is als jaarrond voedselrijk gebied een heel belangrijk gebied voor zeezoogdieren en daarom door wetenschappers ook als International Marine Mammal Area aangewezen.
Aftakeling door sleepnetvisserij
Hoewel beschermd op papier, verkeert de Doggersbank inmiddels in een ‘zeer ongunstige’ staat en heeft tijd, ruimte en rust nodig voor herstel. De structuur, functie, habitats, soorten en ecologische processen in het gebied staan onder druk door eeuwenlange overbevissing, en met name door de mobiele bodemberoerende visserij, ook wel sleepnetvisserij genoemd.
Visserij met sleepnetten op de Doggersbank is al eeuwen een groot probleem. De eerste zorgen hierover kwamen van vissers zelf: Al halverwege de 19e eeuw protesteerden vissers die visten op de Doggersbank tegen sleepnetvisserij. Deze methode van het slepen van zware vistuigen over de bodem om te jagen op bodemvissen zoals kabeljauw, heilbot en andere platvissen zorgde in hun optiek voor achteruitgang van vispopulaties en vernieling van de bodem en het bodemleven. Overheden kozen ervoor toch de techniek toe te staan. Ook subsidieerden ze op grote schaal de bedrijven die met sleepnetten visten, zodat dit tot een grote industrie kon uitgroeien. Daardoor stortten in twee eeuwen de vispopulaties ineen: een reductie van 96% van schelvis, 94% afname heilbot en van 90% in de hoeveelheid kabeljauw. Kortom, vispopulaties werden zwaar getroffen en de zeebodem vernield.
In het kort:
Wij roepen de overheid via de rechter ter verantwoording.
Nederland moet het Nederlandse deel van de Noordzee sluiten voor sleepnetvisserij, omdat:
“In de jaren 1830 ving een kleine zeilboot nog een ton heilbot per dag, waar nu de hele vloot van Verenigd Koninkrijk, Nederland, Duitsland, Denemarken gezamenlijk minder dan twee ton heilbot per jaar vangt.”
Charles Clover – Rewilding the Sea (2022)
Biodiversiteitscrisis en klimaatcrisis
Niet alleen veroorzaakt sleepnetvisserij overbevissing, bijvangst van haaien, roggen en andere kwetsbare, beschermde en bedreigde diersoorten, maar het vernielt ook kraamkamers en paaigebieden van vissen en andere soorten, zoals schelpdier- en koraalriffen. Terwijl, hoe complexer het leefgebied, hoe hoger de diversiteit van soorten; en van die biodiversiteit is ons leven op aarde afhankelijk. Gezonde en biodiverse ecosystemen geven ons zuurstof, voedsel, schoon water en medicijnen. Naast vernieling van hele ecosystemen, verergert sleepnetvisserij ook het klimaatprobleem. Zware boten varen op fossiele brandstof en doordat de netten de zeebodem omploegen, komt koolstof en methaan vrij als broeikasgassen in de atmosfeer. Als we de zeebodem met rust laten, dan kan de Noordzee broeikasgassen in de bodem voor zeer lange tijd vastleggen en ons helpen de klimaatcrisis op te lossen. Sleepnetvisserij verergert dus de biodiversiteits- en klimaatcrisis.
Visserij grootste bedreiging
Wetenschappers zijn daarom ook heel duidelijk dat ondanks de recente afname van sleepnetvisserij, de visserij nog steeds de grootste bedreiging is voor de Noordzee. Het beschermen van belangrijke kraamkamers, voedselrijke gebieden, rustgebieden en voortplantingsgebieden is cruciaal om het zwaar verzwakte Noordzee ecosysteem in staat te stellen zich te herstellen. Het is het minste dat moet worden gedaan. Daarnaast moet je buiten die beschermde zeegebieden natuurlijk ook heel goed nadenken over welke visserijdruk het ecosysteem aan kan en of je wel moet vissen met methoden die haaien, roggen, koraal en andere soorten vangen. Wanneer je dierenwelzijn belangrijk vindt laat je vis ook staan: vissen ervaren pijn. Daarnaast is vervuiling nog steeds een heel groot probleem in de Noordzee en is het de vraag hoe gezond het is om vis uit de Noordzee te eten.
Verenigd Koninkrijk ging ons voor
Wat wij met ARK Rewilding Nederland, ClientEarth en Blue Marine Foundation stellen is dat de hele Doggersbank beschermd moet worden tegen schadelijke activiteiten die bewezen schadelijk zijn voor de unieke bodemstructuur, functies en het bodemleven. In 2022 had het Verenigd Koninkrijk al het Britse deel van de Doggersbank gesloten voor sleepnetvisserij. Dit gebeurde op basis van de dezelfde wetgeving die Nederland ook moet naleven: de Habitat Richtlijn. Ook de Duitse overheid wordt door natuurorganisatie BUND via de rechter gewezen op de verplichting om de Duitse Doggersbank te beschermen tegen sleepnetvisserij.
Vergunningplicht voor visserij
De Nederlandse overheid stelde voor om 28% van de Nederlandse Doggersbank te sluiten voor sleepnetvisserij, en zou dan 72% van de Doggersbank onbeschermd blijven. Maar Nederland en alle EU-lidstaten hebben zichzelf verplicht om in beschermde gebieden maatregelen te treffen die ervoor zorgen dat de soorten en leefgebieden niet verder achteruitgaan. Dus wanneer nieuwe plannen of projecten mogelijk schadelijk zijn, moet hier ook een passende beoordeling voor komen. Die moet dan uitwijzen dat zeker is dat de natuurlijke kenmerken van het gebied niet worden aangetast. Nederland heeft aan geen van deze verplichtingen voldaan en is daarmee in overtreding van de eigen wetgeving. Onze overheid stelt dat vergunningplicht niet geldt voor visserij en dat betwisten wij: de vergunningplicht geldt wel en dus moet ook een passende beoordeling worden gedaan. Deze beoordeling is nooit gedaan en al was die gedaan dan was het duidelijk geweest dat sleepnetvisserij de natuur schaadt. Dat wees de passende beoordeling door de Britse overheid al uit, op basis waarvan de sluiting voor sleepnetvisserij plaatsvond.
Andere schadelijke activiteiten
Dat het nu slecht gaat met de Doggersbank is niet gek als je kijkt naar de feiten: naast eeuwenlange sleepnetvisserij mogen in het beschermde zeegebied ook nog steeds veel andere schadelijke activiteiten plaatsvinden: grootschalige windenergie (in het Britse deel), olie- en gaswinning en intensieve scheepvaart. Voor natuurherstel moeten niet alleen visserij maar ook andere schadelijke activiteiten geweerd worden. Om ook de andere schadelijke activiteiten aan te pakken zijn wij in 2024 een juridische procedure begonnen. Die gaat over maatregelen tegen andere schadelijke activiteiten zoals intensieve scheepvaart, olie- en gaswinning, windparken, schietoefeningen van defensie, gebruik van sonar, detoneren van bommen en andere activiteiten die worden toegestaan in het huidige beheerplan van de Doggersbank.
Doggersbank kan herstellen
Ondanks de zeer ongunstige staat zijn de ingrediënten voor herstel op de Doggersbank nog steeds aanwezig. Er is nog steeds een diversiteit aan zeedieren van koudwaterkoraal tot stekelrog, het leefgebied dient nog steeds als voortplantingsplaats voor onder meer schol, kabeljauw, wijting, haaien en roggen. Ook heeft het gebied nog steeds een relatief zeer hoge productiviteit. In de winter is hier veel voedsel te halen voor zeevogels, zeezoogdieren en vissen die hier leven en langskomen om te eten. Dit zorgt voor een hoge productie van algen en algeneters, waar weer veel bodemdieren, vissen, zeezoogdieren, zeevogels en andere zeedieren op afkomen. In de winter is hier sprake van een hogere productiviteit dan in het gehele overige deel van de Noordzee. Dus als we de Doggersbank een kans geven, dan kan ze een krachtbron zijn voor de hele Noordzee.
Bescherming levert meer op
Het sluiten van belangrijke voortplantingsgebieden, kraamkamers, opgroeigebieden, rustgebieden en foerageergebieden wordt wereldwijd beschouwd als een cruciaal onderdeel van duurzame visserij. Ook is het van groot belang dat de zeebodem rust krijgt, waardoor broeikasgassen effectief en voor langere tijd kunnen worden opgeslagen. De natuur is de beste klimaatbuffer! Het is van groot belang om aan meer te denken dan het belang van visserijbedrijven. Beschermen van ecosystemen en klimaatbuffers is van belang voor de maatschappij als geheel. De korte termijn kosten staan totaal niet in verhouding tot de veel grotere maatschappelijke baten: gezien de waarde van de diensten die beschermde zeegebieden de maatschappij potentieel kunnen bieden, waaronder koolstofopslag, verwijdering van verontreinigende stoffen, nutriëntenkringloop en recreatie.
Het is eigenlijk zo simpel: zorgen wij goed voor de zee, dan zorgt de zee voor ons.
