De Noordzee verkeert in een zeer slechte staat. Een netwerk van beschermde zeegebieden dat minstens 30% van de zee omvat, is cruciaal voor haar herstel. Die beschermde gebieden moeten van zulke hoge kwaliteit zijn dat ze ook de rest van de niet-beschermde Noordzee een boost geven. Het idee van zo’n netwerk van beschermde zeegebieden is dus dat het geheel meer oplevert aan natuurbescherming en natuurherstel dan de som der delen. Maar de beschermde zeegebieden zijn in de Nederlandse Noordzee vooral een papieren werkelijkheid; daar geldt geen bescherming voor natuur. Sterker nog, de staat van deze beschermde zeegebieden is slecht en gaat steeds verder achteruit.
Kwart van Nederland
Wanneer een Natura 2000-gebied op land of zee wordt aangewezen, moeten beschermende maatregelen worden vastgelegd in een beheerplan. Een beheerplan beheert de menselijke activiteiten in het gebied zodanig dat deze geen schadelijk effect hebben op de beschermde soorten en leefgebieden.
In 2016 kwamen de aanwijzingsbesluiten van de beschermde zeegebieden Friese Front (2.880 km2), Klaverbank (1.539 km2) en Doggersbank (4.735 km2). Samen goed voor ruim 15% van de Nederlandse Noordzee en dus de helft van wat er minstens nodig is aan bescherming. Ter vergelijking: het gaat om een oppervlakte groter dan een kwart van Nederland. Daarna had de overheid drie jaar de tijd om de beheerplannen te maken. Deze kwamen pas in oktober 2023, vier jaar te laat.
Geen bescherming in beschermde gebieden
En wat staat er in de beheerplannen? Helaas geen beschermende maatregelen. Het is alsof je naar een plattegrond van een industrieterrein kijkt. Met alle industriële activiteiten wordt het steeds moeilijker voor zeeleven om te overleven. We zijn het leven in de zee aan het uitdunnen. Op een gegeven moment blijven enkel nog de soorten over die weerbaar zijn tegen al die schadelijke invloeden. Er is continu vervuiling, lawaai en beroering. Op het ecosysteem zijn de nadelige effecten duidelijk zichtbaar. In de beheerplannen wordt vooral ingezet op het behoud van de status quo en bescherming van huidige industriële activiteiten. Sterker nog, er ligt een toename van schadelijke activiteiten in het verschiet. Kortom: natuur is in de beheerplannen nauwelijks vertegenwoordigd.
In het kort:
Wij roepen de overheid via de rechter ter verantwoording.
Nederland moet per direct beschermende maatregelen nemen om de Noordzee natuur een kans te geven op herstel. Wat gaat er dan mis met de beheerplannen?
Problemen Top 10
Juridische procedure
Wij, de oprichters van Stichting Doggerland, zijn sinds 2007 met de overheid en alle sectoren op de Noordzee in gesprek over bescherming. We stelden gebieden voor ter bescherming, we schreven rapporten over wat nodig is voor bescherming, lieten onderzoek doen naar specifieke gebieden en gingen naar de gebieden toe om er aandacht voor te vragen. Sinds 2018 spreken we met de overheid specifiek over verbeteringen die nodig zijn in de beheerplannen, want toen werden de eerste ideeën voor deze plannen gepresenteerd. Sindsdien hebben we ruim 20 keer advies uitgebracht via vergaderingen, brieven, gesprekken, presentaties, zienswijzen, klachten, adviezen, noem maar op.
Nu is dan helaas het moment hier: we stappen naar de rechter. De resultaten voor natuur zijn nihil en wij hebben gezien dat het jarenlange gepolder over de rug van natuur een heilloze weg is gebleken. Er is ruimte en rust nodig voor natuurherstel en er zijn helaas maatschappelijke organisaties nodig om de overheid op de eigen wet- en regelgeving te wijzen, die overigens heel duidelijk is. Wij voeren deze gang naar de rechter samen met ARK Rewilding NL.
Opmerkelijke zaken in de beheerplannen
In een beschermd zeegebied is vrijwel geen activiteit beperkt. Veel van deze activiteiten in beschermde zeegebieden leiden tot directe dood of verwonding van beschermde soorten en tot verwoesting van hun leefgebied. Toegestane activiteiten zijn onder andere:
Voorbeelden uit de praktijk
Schelpwinning: Op het Friese Front wil de overheid schelpdierriffen herstellen, maar laat tegelijkertijd schelpenwinning toe in dit beschermde zeegebied, binnen meters afstand van levende schelpdierriffen.
Opruiming explosieven: In de periode 2010-2011 hebben tussen de 1.280 en 5.450 bruinvissen in de EEZ het risico gelopen op permanente gehoorschade door explosieven en ruim 24.000 bruinvissen lopen jaarlijks tijdelijke gehoorschade op. Wetenschappers maken zich grote zorgen over bruinvissen en andere zeezoogdieren in de Noordzee vanwege klimaatverandering, vervuiling, geluidsoverlast, verlies van leefgebieden, overbevissing van hun prooi etc. De overheid niet: die heeft de status van de bruinvis aangepast naar gunstig.
Scheepvaart: Er is te veel scheepvaart in beschermde zeegebieden en die neemt alleen maar toe. Op de Doggersbank is scheepvaart ten opzichte van 2012 44 keer hoger, op de Klaverbank 18 keer, op het Friese Front 5 keer hoger; die was al hoog door de scheepvaartroute door het beschermde zeegebied.
Gaswinning: Vervuiling door boren naar olie en gas in beschermd gebied mag volgens de beheerplannen leiden tot vervuiling van honderden voetbalvelden per dag met zware metalen, olieverontreiniging en zwaar vervuilende chemicaliën. Al deze stoffen zijn levensgevaarlijk voor de bruinvis, grijze zeehond en gewone zeehond en andere zeezoogdieren.
Oplossingen
Wij vragen de overheid – nu via de rechter: Kom je eigen wetten na en bescherm nu eindelijk de natuur binnen beschermde zeegebieden:
Wij zien de rechtszaak met vertrouwen tegemoet.
